โรคหลอดเลือดสมอง
จากรายงานผลการศึกษาภาวะโรคและบาดเจ็บของประชากรไทย พ.ศ. 2547 พบว่าโรคหลอดเลือดสมองเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับแรกของผู้หญิงไทยและคิดเป็น 15% ของการเสียชีวิต ในผู้ชายพบบ่อยเป็นอันดับสองรองมาจากโรคเอดส์และคิดเป็น 10% ของการเสียชีวิต นอกจากนี้ยังทำให้เกิดความพิการซึ่งมีผลต่อการทำงานและการดูแลตนเองคิดเป็นอันดับ 2 ในผู้หญิงและอันดับ 3 ในผู้ชาย
อุบัติการณ์การเกิดโรคหลอดเลือดสมองในคนไทยประมาณ 250 รายต่อประชากร 100,000 คน ซึ่งคำนวณได้ว่าน่าจะมีคนไทย เป็นโรคหลอดเลือดสมองปีละ 150,000 รายหรือคนไทยเป็นโรคนี้ 1 รายทุกๆ 4 นาที และเสียชีวิต 1 รายทุก 10 นาที
สาเหตุของโรคหลอดเลือดสมอง
โรคหลอดเลือดสมอง หรือ Stroke เป็นโรคที่เกิดจากหลอดเลือดไปเลี้ยงสมองมีความผิดปกติซึ่งมี 2 ชนิด คือหลอดเลือดสมองอุดตันและหลอดเลือดสมองแตก ทำให้สมองหยุดทำงานไปอย่างเฉียบพลัน จากการที่สมองไม่มีเลือดไปเลี้ยงหรือมีเลือดออกแทรกทับในเนื้อสมอง
70% ของโรคหลอดเลือดสมองเกิดจากการที่เลือดไปเลี้ยงสมองไม่พอ ซึ่งเกิดจากสาเหตุสำคัญ 3 ประการ
1.การอุดตันของหลอดเลือดจากการเสื่อมหรือการแข็งตัวของหลอดเลือด
2.ก้อนเลือดจากหัวใจ หรือตะกอนเลือด จากผนังหลอดเลือดแดงที่คอด้านหน้าหลุดเข้าอุดตันหลอดเลือดในสมอง
3.ความดันเลือดลดลงมากจนไปเลี้ยงสมองไม่พอ
อีก 30% เกิดจากหลอดเลือดในสมองแตก แบ่งได้เป็น 2 ชนิด
เลือดออกในเนื้อสมอง (Intracerebral hemorrhage หรือ ICH)
เลือดออกที่ผิวสมอง (Subarachnoid Hemorrhage หรือ SAH)
การเสื่อมหรือการแข็งตัวของหลอดเลือด เป็นสาเหตุของหลอดเลือดอุดตันที่พบบ่อยที่สุด เกิดจากการที่ผู้ป่วยมีปัจจัยเสี่ยงเช่น สูงอายุ ความดันเลือดสูง เบาหวาน สูบบุหรี่ หรือไขมันในเลือดสูง ผู้ป่วยบางรายอาจจะมีปัจจัยเสี่ยงอย่างเดียวหรือหลายอย่างในคนเดียวกันก็ได้
หลอดเลือดของผู้ป่วยเหล่านี้จะค่อยๆ แข็งตัวและตีบลงเรื่อยๆ จากการที่มี ไขมัน ใยไฟบรินและแคลเซียมมาสะสมที่ผนังหลอดเลือด ที่เรียกว่า plaque เมื่อ plaque มีขนาดใหญ่ขึ้นจนเหลือช่องในหลอดเลือดเล็กลง จนเกิดการอุดตัน ทำให้ขาดเลือดไปเลี้ยงสมอง สมองหยุดทำงานและเกิดอาการของโรคหลอดเลือดสมองขึ้น
อาการสำคัญของโรคหลอดเลือดสมอง 3 อย่าง
1.หน้าเบี้ยวหรือปากเบี้ยว (Face)
2.แขนไม่มีแรง (Arm)
3.พูดไม่ชัด พูดอ้อแอ้ หรือพูดไม่ออกเลย (Speedch)
อาการทุกข้อเกิดขึ้นทันที อย่างเฉียบพลัน
เมื่อเกิดอาการใดอาการหนึ่งหรือเกิดหลายอาการในคนเดียวกัน ต้องไม่รอช้าให้รีบไปโรงพยาบาลทันที (Time)
เมื่อนำคำหน้าในภาษาอังกฤษมาเรียงกันทำให้จำง่ายขึ้นคือ FAST
การรักษาโรคหลอดเลือดสมอง
การรักษาโรคหลอดเลือดสมองขึ้นอยู่กับชนิดของโรคหลอดเลือดสมองซึ่งมีการรักษาแตกต่างกัน แต่มีการดูแลที่คล้ายกันดังนี้
1.การดูแลด้านการพาบาลเพื่อป้องกันโรคแทรกซ้อน
2.การดูแลด้านอาหาร น้ำและเกลือแร่
3.การกายภาพบำบัด กิจกรรมบำบัดและอรรถบำบัดในรายที่มีปัญหาการพูด
4.การดูแลด้านจิตใจ
5.การให้ความรู้แก่ผู้ป่วยและญาติ
6.การวางแผนการกลับบ้าน
การรักษาโรคหลอดเลือดสมองชนิดที่ขาดเลือด จากการอุดตันของหลอดเลือดหรือจากความดันเลือดต่ำ (AIS)
1.การรักษาด้วยยา
2.การรักษาโดยการผ่าตัด
การรักษาผู้ป่วยโรคเลือดออกในเนื้อสมอง (ICH) และเลือดออกในโพรงน้ำสมอง (IVH)
1.การป้องกันไม่ให้มีเลือดออกเพิ่ม
2.การรักษาด้วยยา
3.การรักษาโดยการผ่าตัด